Bach bewerkt: oude vormen, nieuwe stemmen

Bach bewerkt: oude vormen, nieuwe stemmen

Er zijn liefhebbers die van mening zijn dat je niet aan Bach’s muziek hoort te sleutelen, maar geen componist heeft zó gretig zijn eigen of andermans muziek bewerkt, herschreven, gesleuteld en geleend als hijzelf. Zangaria’s veranderden in orgelkoralen,  hobosolo’s werden klavecimbelconcerten, wereldlijke muziek kreeg een vroom jasje en omgekeerd. Bach was feitelijk de plagiaatkoning van de muziekgeschiedenis. Maar dan wel een koning die alles wat hij “stal” omvormde tot iets hogers waar zijn voorgangers vaak niet van konden dromen. Die traditie van bewerken volgt dus ten diepste de geest van Bach. Ook ná zijn dood werd deze lijn voortgezet. Generaties componisten en muzikanten bogen zich over zijn muziek – uit fascinatie, bewondering, liefde. Door zijn werken opnieuw te bewerken, probeerden zij zich het ongrijpbare eigen te maken, als een studie in schoonheid.

Met dit concert blazen drie Bach-kenners deze eeuwenoude praktijk nieuw leven in. Ze brengen een rijk geschakeerd programma waarin het bewerken van Bach niet alleen een vorm van eerbetoon is, maar ook een bron van vernieuwing en verdieping. Verschillende bewerkingen klonken nog niet eerder op de Nederlandse podia en zijn speciaal voor dit concert geschreven. Het programma verrast door de afwisseling in bezetting: van intieme solowerken voor piano, viool of cello tot duetten en een majestueus pianotrio tot slot. Elke combinatie legt een ander facet van Bach’s genialiteit bloot - van verstilde vroomheid tot virtuoze uitbundigheid.

We horen onder meer de ontroerende aria “Stirb in mir, Welt” uit cantate BWV 169 en de monumentale Passacaglia & Fuga voor orgel, nu in bewerkingen voor pianotrio. Bekende werken keren terug in een ander licht: de Prelude uit de tweede cellosuite klinkt zowel in originele vorm op cello als in een zeldzaam uitgevoerde pianoversie van Leopold Godowsky. Ook de sprankelende dansen uit de vierde cellosuite keren terug in een ongebruikelijke combinatie van viool en cello, in subtiele bewerkingen van Gustav Leonhardt. En het melancholische Largo uit de derde vioolsonate krijgt een extra dimensie in de lyrische bewerking van Camille Saint-Saëns. Daarnaast klinken bewerkingen van twee van Bach’s mooiste orgelkoralen, nu voor viool of cello met pianobegeleiding.

‘Bach bewerkt’ is een pleidooi voor de edele kunst van de transcriptie, maar bovenal een eerbetoon aan de grootsheid van Bach. Zijn muziek laat zich blijven heruitvinden met nieuwe kleuren, klanken en bezettingen. Bach leeft!

Programma

1) “Stirb in mir, Welt, und alle deine Liebe” (uit Cantate BWV 169)
bewerkt voor pianotrio door Sander Leeuwenburgh

2) Bourree & Gigue uit Cellosuite nr. 4 (BWV 1010)
bewerkt voor viool en cello door Gustav Leonhardt

3) Prelude uit Cellosuite nr. 2 (BWV 1008)
& bewerking voor piano door Leopold Godowsky

4) Prelude uit Das Wohltemperierte Klavier (BWV 855)
& bewerking voor piano door Alexander Siloti

5) Sonatina uit “Actus Tragicus” (uit Cantate BWV 106)
bewerkt voor piano door Sander Leeuwenburgh

6) Largo uit Vioolsonate nr. 3 (BWV 1005)
& bewerking voor piano door Camille Saint-Saëns

7) “Nun komm’, der Heiden Heiland” (BWV 659)
bewerkt voor viool en piano door Sander Leeuwenburgh

8) “Ich ruf zu Dir” (BWV 639)
bewerkt voor cello en piano door Sander Leeuwenburgh

9) Passacaglia & Fuga (BWV 582)
bewerkt voor pianotrio door Paolo Cobetto Ghiggia

Over Lucia Swarts

Lucia Swarts begon op zevenjarige leeftijd met cello spelen en studeerde van 1979-1985 bij Anner Bijlsma aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, waar ze in 1985 haar solo diploma behaalde. In het jaar van haar eindexamen gaf ze haar debuutrecital in de Kleine Zaal van het Amsterdamse Concertgebouw, als prijswinnaar in de `New Vintage`-serie voor getalenteerde jonge musici.
Naast haar solistische optredens heeft ze veel tijd en energie gestoken in het spelen van muziek uit alle periodes van de muziekgeschiedenis in een breed scala aan kamermuziekbezettingen, waarbij ze instrumenten gebruikt, passend voor die periode. Zo speelt ze ook Viola da Spalla, cello piccolo en Basse de Violon. Vanaf 1983-2024 en speelde ze in het Schönberg Ensemble (later Asko/Schönberg) en werkte met componisten als Ligety, Gubaidulina, Kurtag, de Leeuw, Reich en Andriessen. Componist Mayke Nas (Componist des vaderlands 2016-2018) schreef een werk opgedragen aan haar. Vanaf 1983 tot 2024 was ze eerste celliste in het barokorkest van de Nederlandse Bachvereniging en werkte daar o.l.v. barokspecialisten als Leonhardt, Brüggen, Kuijken, Dijkstra en van Veldhoven.
Sinds 1988 is ze docente ‘moderne’ en historische cello aan het Koninklijk Conservatorium van Den Haag, coacht daarnaast met veel plezier verschillende amateurensembles en hoopt door kennisoverdracht een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van de oudemuziekpraktijk. Ze is gastdocent aan het Conservatorium van Salamanca (Spanje) en de Lipinsky Academy in Wroclaw (Polen).

Over Kees Hulsmann

Kees Hulsmann studeerde viool aan het Amsterdams Conservatorium bij Davina van Wely en Jo Juda. Hij behaalde zijn einddiploma cum laude en vervolgde zijn studie in Londen bij Manoug Parikian, en later bij Ramy Shevelov in Tel Aviv. Nog tijdens zijn studie maakte hij een uitgebreide concertreis naar de Verenigde Staten, waar hij onder meer optrad voor radio en televisie. Na succesvolle optredens in Israël werd hij benoemd tot concertmeester van het Israel Chamber Orchestra. Hoewel hij aanvankelijk van plan was zich in Israël te vestigen, keerde hij na enkele jaren terug naar Nederland om als concertmeester aan de slag te gaan bij het Nederlands Kamer Orkest. In 1986 werd Hulsmann uitgenodigd om Victor Lieberman op te volgen als concertmeester van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. In Londen was hij een veelgevraagde gast bij vrijwel alle grote orkesten. Met het London Symphony Orchestra maakte hij een later bekroonde opname van Sheherazade van Rimsky-Korsakov. Als solist en kamermusicus gaf Hulsmann concerten in Europa, Rusland, Noord- en Zuid-Amerika, het Midden- en Verre Oosten. Hij trad op tijdens festivals in onder meer Aspen (Colorado), Frankrijk, Brazilië, Italië, Oostenrijk, Spanje en Zuid-Korea.
Naast zijn optredens als solist en kamermusicus leidde Hulsmann jarenlang het ensemble Camerata Vermeer, gespecialiseerd in uitvoeringen op historische instrumenten. Als docent was hij gedurende meer dan dertig jaar verbonden aan onder meer het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Daarnaast was hij jurylid bij nationale en internationale vioolconcoursen en gaf hij masterclasses in binnen- en buitenland.

Over Sander Leeuwenburgh

Sander Leeuwenburgh begon op achtjarige leeftijd met het bespelen van het klavecimbel. Hij studeerde Materiaalkunde aan de Technische Universiteit Delft en is hoogleraar op het Radboudumc in Nijmegen, waar hij een onderzoeksgroep leidt die nieuwe biomaterialen voor weefselregeneratie ontwikkelt. Tijdens zijn promotie aan het Radboudumc studeerde hij piano bij Frank Peters aan het conservatorium in Arnhem, waar hij in 2005 cum laude afstudeerde. Hij volgde masterclasses bij pianisten zoals Frank van der Laar, Igor Roma, Thomas Herrmann, Rian de Waal, Paul Komen, Vitaly Margulis (Freiburg) en Mūza Rubackytė (Paris). Tijdens zijn studie piano richtte hij zich met name op het laat-romantische Russische repertoire, maar hij volgt ook lessen bij Pieter-Jan Belder en Siebe Henstra om zich te bekwamen in de oude muziek.
Na zijn conservatoriumstudie bleek het voor Sander Leeuwenburgh niet haalbaar om wetenschap en muziek op professioneel niveau te combineren, maar in 2024 keerde hij weer terug op het podium als concertpianist - en in 2025 eveneens als klavecinist - in soloconcerten of samen met ensembles. In 2025 besloot hij om zijn hart in de muziek te volgen door zijn aanstelling als hoogleraar op de universiteit tot een beperkte parttime-aanstelling te reduceren om tijd en ruimte te creëren voor de muziek. Zijn doel is daarbij om de werelden van oude en moderne muziek met elkaar te verenigen. Dankzij zijn veelzijdige achtergrond als pianist, klavecinist en wetenschapper is zijn repertoire erg breed: van Sweelinck tot Scriabin en van Bach tot Blues.