Sweelinck – de Orpheus van Amsterdam
90 jaar Collegium Musicum Amsterdam
Sweelinck – de Orpheus van Amsterdam
Het Collegium Musicum Amsterdam
Het Collegium Musicum Amsterdam is in 1935 opgericht door Toon Vranken, toen 24 jaar oud en de eerste dirigent. Oorspronkelijk was het woord 'Amstelodamense' onderdeel van de naam, maar deze intellectuele benaming is later vervangen door het herkenbare 'Amsterdam'.
De naam van het koor verwijst naar een door Sweelinck in zijn tijd opgericht ‘Collegium Musicum’, een vocaal ensemble van bevriende, meest gefortuneerde Amsterdamse kooplieden. Van begin af aan hebben werken van Sweelinck maar zelden ontbroken in de programmering.
Sinds 1996 is Anthony Zielhorst de dirigent van het CMA, en hij is dat tot op heden. Zijn aantreden bracht een herbezinning met zich mee op de grondslagen van het oorspronkelijke CMA, hetgeen leidde tot een uitgesproken en vruchtbare specialisatie in de vocale muziek van de 15e en 16e eeuw, zoals het CMA dat ook in de beginjaren van zijn bestaan deed Het gaat daarbij om componisten van wie veel werken niet zo heel erg vaak op concertpodia te horen zijn, en die de nodige eisen stellen aan vocale en ensemble-technische bagage van de uitvoerders. Zo vinden we in de programma's regelmatig de polyfone werken terug van onder anderen Palestrina, de Wert, Marenzio, Josquin en Gesualdo. In 2010 werd het 75-jarig jubileum gevierd. Inmiddels was de omvang van de bezetting teruggebracht tot wat past bij de gekozen muziek.
In 2013 werden motetten Giaches de Wert op CD opgenomen, een opname die lovend besproken is. "[H]et is een puur genot om naar de verzadigde en bij vlagen uiterst chromatische rijkdom van deze toonkunst te luisteren, mede en vooral ook vanwege de enorme glans en homogeniteit waarmee Zielhorst en zijn koor dit alles voor het voetlicht brengen." (Maarten Brandt, Opusklassiek.nl, 2014). In 2021 werd een CD geproduceerd, in samenwerking met organist Pieter Dirksen, met composities van Sweelinck. Deze werken vormen oom het programma voor komend seizoen. In tussengelegen jaren maakte het CMA videoregistraties van de Missa Papae Marcelli, Lamentaties en enkele Hoogliedmotetten van Palestrina, onlangs gepubliceerd op ons YouTube-kanaal.
Programma
Het koor Collegium Musicum Amsterdam werd in 1935 opgericht door Toon Vranken en bestaat inmiddels dus 90 jaar! We vieren dat met een serie concerten die geheel gewijd zijn aan Jan Pieterszoon Sweelinck, wellicht de grootste Nederlandse componist van vóór 1900. CMA staat onder leiding van Anthony Zielhorst. Bij deze concerten wordt nauw samengewerkt met organist en Sweelinck-kenner Pieter Dirksen.
Het programma in vogelvlucht
Koor en organist wisselen elkaar af. Bij twee werken zal het orgel het koor begeleiden als continuo-instrument.
Psalmcomposities:
• Psaume 124: Or peut bien dire Israel maintenant (5-stemmig)
• Psaume 41: O bienheureux qui juge sagement (8-stemmig)
• Psaume 42: Ainsi qu’on oit le cerf bruire (8-stemmig)
• Psaume 23 Mon Dieu me paist sous sa puissance haute (4- tot 6-stemmig met basso continuo)
Cantiones sacrae:
• De Profundis Clamavi (ps. 129) SwWV 170 (5-stemmig met basso continuo)
• Beati pauperes spiritu SwWV 178 (bezetting idem)
Orgel solo:
• Toccata C1, SwWV 282
• Est-ce mars, SwWV 321
• Fantasia Utremifasolla (F1), SwWV 263
Artiesten
Anthony Zielhorst
Anthony Zielhorst studeerde schoolmuziek, orgel en koordirectie aan het Brabants Conservatorium in Tilburg en muziekwetenschap aan de Universiteit Utrecht. Momenteel bevindt zijn onderzoek, als promovendus aan de Universiteit Utrecht, zich in de afrondende fase, met als onderwerp van de dissertatie de vroege composities en het leven van Henk Badings (1907-1987).
Als koordirigent houdt Anthony Zielhorst zich met verschillende genres en stijlen bezig. Gregoriaans voert hij uit met Gregoriaans Koor Utrecht (sinds 1 december 1998). Polyfoon repertoire uit de 15e en 16e eeuw is zijn aandachtsgebied bij Collegium Musicum Amsterdam (sinds september 1995). Nederlandse en Vlaamse muziek uit 20e en 21e eeuw is de kern van het repertoire van kamerkoor Ad Parnassum te Tilburg (sinds 1 oktober 1997). Met het Nederlands Zangtheater (Amsterdam, sinds november 1993) richt hij zich op nieuwe vormen van muziektheater.
Anthony Zielhorst is voorzitter van de stichting Amici Cantus Gregoriani, van de stichting Pro Piano en van de Stichting Nederlands Gregoriaans Festival. Hij is bestuurslid van de stichting Het Nederlands Muziekinstituut. Zielhorst publiceerde in verschillende wetenschappelijke tijdschriften en maakt deel uit van de redactie van het Gregoriusblad. Tot 2018 was hij werkzaam als hoofd van de afdeling Jong Talent van het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. In 2016 werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau wegens zijn bijzondere verdiensten voor de muziekeducatie en de muziekbeoefening in Nederland, in het bijzonder te Den Haag.
Pieter Dirksen
Pieter Dirksen geeft recitals op orgel en clavecimbel. en speelt continuo in diverse ensembles. Hij studeerde muziekwetenschap en publiceerde een groot aantal artikelen en edities op het gebied van de barokke muziek. Hij promoveerde in 1996 cum laude op een proefschrift over de klaviermuziek van Jan Pieterszoon Sweelinck, welke onderscheiden werd met een Praemium Erasmianum. Verder zijn met name zijn talrijke studies betreffende de muziek van Johann Sebastian Bach bekend geworden. Sinds 2006 is hij lid van de wetenschappelijke raad van het gerenommeerde Bach-Jahrbuch. Bachs muziek staat al sinds zijn jeugd in het centrum van zijn muzikale universum, maar daarnaast heeft hij zich ook altijd sterk aangetrokken gevoeld tot de rijkdommen van de zeventiende eeuw: de Engelse virginalisten, Sweelinck, de Noordduitse school, Froberger, de Franse ‘klassieke’ traditie, het mediterrane repertoire en Domenico Scarlatti. Voortdurend muziekwetenschappelijk onderzoek en bronnenstudies verlenen de interpretaties van Pieter Dirksen een bijzondere kwaliteit. In 2021 verscheen een monografie over Sweelinck van zijn hand.
Pieter Dirksen is lid van Combattimento en het kamermuziekensemble La Suave Melodia. Als continuospeler verleent hij verder zijn medewerking aan diverse andere orkesten en ensembles en speelt regelamtig met Opera Zuid. Daarnaast is hij een veelgevraagd solist op clavecimbel en op historische orgels in binnen- en buitenland, en werkte hij mee aan tal van opnames. Pieter Dirksen is titulair organist van het historische orgel van Andries Severijn (ca.1650) in de Martinuskerk te Cuijk. Cd-opnames verschenen van hem met muziek van Sweelinck (Edison 2003), Scheidemann, Froberger, Louis Couperin, Böhm, Vivaldi, Bach (Kunst der Fuge, Goldbergvariaties, Gambasonates).
